Seksualne smetnje obilježene su poremećajima spolne želje i psihofiziološkim promjenama koje obilježavaju ciklus spolnog odgovora i uzrokuju znacajne smetnje i meduljudske teškoće.
Seksualne smetnje uključuju:
1. poremećaji spolne želje (averzivni seksualni poremećaji, poremećaji sa smanjenjem spolne želje)
Poremećaji spolne želje
Seksualne smetnje su obilježene poremećajem unutar ciklusa spolnog odgovora ili pojavom boli pri spolnom odnosu. Ciklus spolnog odgovora može se podjeliti u slijedeće faze :
a) želja : maštanje o seksualnoj aktivnosti i želja da se takva aktivnost ostvari
b) uzbuđenje : subjektivni osjećaj seksualne ugode popraćena odgovarajućim fiziološkim reakcijama. Kod muškaraca nabreknuće penisa te erekcija, kod žena zdjelična vazokongestija, vlaženje i povecanje rodnice, te bubrenje vanjskog spolovila
c) orgazam : dosezanje vrhunca seksualne ugode
d) smirenje : osjecanje mišicnog opuštenja te opce dobro osjecanje
Poremećaji spolnog odgovora mogu se pojaviti u svakoj pojedinoj fazi, te u više faza.
Averzivni seksualni poremećaj(ASP)
Obilježje ASP-a jest odbojnost i aktivno izbjegavanje genitalnog spolnog kontakta s partnerom. Smatra se poremećajem kada uzrokuje značajne smetnje ili međuljudske teškoće. Osobe s ovim poremecajem približavanjem spolnom odnosu osjecaju strah, anksioznost te gadenje prema partneru. Odbojnost prema seksualnom kontaktu može se odnositi na odredene aspekte seksualnog iskustva (npr. genitalna lucenja, vaginalno prodiranje..). Neke osobe doživljavaju odbojnost prema svim seksualnim podražajima ukljucujuci ljubljenje i dodirivanje.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Suocene s seksualnim poremecajima, neke osobe s teškim ASP-om mogu doživjeti panicne napade sa snažnom anksioznošcu, osjecajem užasa, nesvjesticama, mucninom, vrtoglavicama, teškocama pri disanju, te palpitacijama. Mogu dovesti do socijalnih problema. Osobe mogu seksualne situacije i moguce seksualne partnere prikrivenim strategijama, poput zanemarivanja vanjskog izgleda, putovanjima, rabljenjem psihoaktivnih tvari, rano odlaženje na spavanje, preopterecivanje s poslom, društvene ili obiteljske aktivnosti...
Poremećaj sa smanjenjem spolne želje(PSSŽ)
Bitno obilježje PSSŽ-a jest manjak ili nedostatak seksualnih maštanja i želje za seksualnom aktivnošcu. Poremecajem se smatra ukoliko dovodi do znacajnih smetnji ili meduljudskih teškoca. Može biti opce koje ukljucuje sve oblike spolnog izražaja, ili je situacijsko i ograniceno na jednog partnera ili posebne seksualne radnje. Osoba obicno ne zapocinje spolnu aktivnost ili u njoj sudjeluje nevoljko, samo ako je aktivnost zapoceo partner. Iako je ucestalost spolnih iskustava niska, pritisak od strane partnera ili neseksualnih potreba (npr. za tjelesnom ugodom ili prisnošcu) može povecati ucestalost snošaja. Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari i opceg zdravstvenog stanja.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Smanjeno seksualno zanimanje cesto je praceno problemima spolnog uzbudivanja ili poremecajima orgazma, pomankanje spolne želje može biti primarna smetnja ili može biti posljedica emotivnog poremecaja prouzrocenog poteškocama u uzbudivanju ili orgazmu. Depresija takoder može biti uzrok smanjene spolne želje kao i opce zdravstveno stanje, problemi sa slikom vlastitog tijela, itd..
2. poremećaj spolnog uzbuđivanja (poremećaj spolnog uzbuđivanja kod žena, poremećaj erekcije kod muškaraca)
Poremećaj spolnog uzbuđivanja kod žena (PSUKŽ)
Bitno obilježje PSUKŽ-a jest trajna ili ponavljajuca nesposobnost postizanja, ili održavanja do kraja seksualne aktivnosti, odgovarajuceg odgovora seksualne uzbudenosti u obliku bubrenja i vlaženja. Poremecaj mora prouzrociti znacajne smetnje i ljudske teškoce kako bi bio okarakteriziran kao poremecaj.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Cesto je povezan s Poremecajima spolne želje i Poremecajima orgazma kod žena. Osobe s PSUKŽ-om imaju vrlo malo ili nimalo subjektivnog osjecaja spolnog uzbudivanja. Poremecaj može dovesti do bolnog snošaja, izbjegavanje snošaja i teškocama u bracnim i spolnim odnosima. Postoje trajni ali i privremeni oblici poremecaja. Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari i opceg zdravstvenog stanja.
Poremećaj erekcije kod muškaraca(PEKM)
Bitno obilježje PEKM-a je trajna ili ponavljajuca nesposobnost da se postigne ili održi do kraja seksualna aktivnost, odgovarajuca erekcija. Poremecaj se manifestira u znacajnim smetnjama ili meduljudskim teškocama. Postoje razliciti oblici smetnji erekcije. Neke osobe se tuže na nesposobnost postizanja erekcije do pocetka odnosa, zatim postizanjem erekcije i održavanjem do penetracije. Zanimljivo je da neki muškarci doživljevaju erekciju za vrijeme samozadovoljavanja i za vrijeme budenja, no ne mogu postici erekciju pri odnosima.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Poteškoce s erekcijom u PEKM cesto su udružene sa seksualnom anksioznošcu, strahom od neuspjeha, zabrinutošcu oko seksualnog ucinka i smanjenjem subjektivnog osjecaja spolnog uzbudenja i ugode. Ovaj poremecaj može biti pracenjem Poremecajem sa smanjenjem spolne želje i Prijevremenom ejakulacijom. Osobe s Poremecajima raspoloženja i Poremecajima vezanim za psihoaktivne tvari cesto se tuže na probleme oko spolnog uzbudivanja. Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari i opceg zdravstvenog stanja.
3. poremećaj orgazma (prijevremena ejakulacija, poremećaji kod žena te kod muškaraca)
Poremećaji orgazma kod žena(POKŽ)
Obilježje POKŽ-a je trajno ili ponavljajuce odlaganje ili nedostatak orgazma koji bi se normalno trebao javiti u fazi spolnog uzbudenja. Žene pokazuju veliku raznolikost u obliku i jacini podražaja koji izazivaju orgazam. Poremecaj mora prouzrociti ozbiljne smetnje ili meduljudske teškoce da bi se tako okvalificirao. Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari i opceg zdravstvenog stanja.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Nije pronadena povezanost izmedu osebujnih crta licnosti ili psihopatologije i smetnji orgazma kod žena. POKŽ može pogoditi sliku vlastitog tijela, samopoštovanja ili zadovoljstvo u vezi s drugima. Cesce se javlja u mladoj dobi.
Poremećaji orgazma kod muškaraca(POKM)
Bitno je obilježje POKM-a trajno ili ponavljano odlaganje ili odsutnost orgazma, koji bi se normalno trebao odvii u stadiju seksualnog uzbudenosti. Poremecaj, da bi se kao takav okvalificirao, mora uzrokovati znacajne smetnje ili meduljudske teškoce. U najucestalijem obliku POKM-a, osoba ne može postici orgazam za vrijeme snošaja, iako može ejakulirati u slucaju partnerovog manualnog ili oralnog podraživanja. Neke osobe s POKM-a mogu postici snošajni orgazam, ali samo nakon snažnog i dugog nesnošajnog podraživanja. Neki mogu ejakulirati jedino u trenucima budenja iz erotskog sna ili za vrijeme samozadovoljavanja. Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari i opceg zdravstvenog stanja.
POPRATNA OBILJAŽJA I POREMECAJI
Mnogi muškarci s nesposobnošcu doživljavanja orgazma opisuju osjecaj uzbudenosti na pocetku snošaja, ali guranje penisa postaje više dosadna obveza, nego zadovoljstvo. Može biti prisutan i obrazac Parafilijskog spolnog uzbudivanja.Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari i opceg zdravstvenog stanja.
Prijevremena ejakulacija(PE)
Bitno obilježje PE-e je trajno ili ponavljajuce zapocinjanje orgazma i ejakulacije nakon neznatnog seksualnog podraživanja illi vrlo brzo nakon uvlacenja penisa i prije nego što to osoba želi. Vecina muškaraca s ovim poremecajem može odgadati orgazam tijekom samozadovoljavanja mnogo duže nego tijekom snošaja. Poremecaj mora uzrokovati znacjne smetnje i meduljudske teškoce. Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Kao i druge seksualne smetnje, PE može stvoriti napetosti u odnosima. Neki neoženjeni muškarci suzdržavaju se od zapocinjanja veza s novim partnericama zbog straha da se ne osramote zbog poremecaja. To može doprinjeti socijalnoj izolaciji. Prestanak pijenja alkohola može dovesti do pojave prijevremene ejakulacije ukoliko je osoba odgadanje orgazma postizala uz pomoc alkohola, a ne putem vlastitog iskustva.
4. poremećaji s pojavom boli pri spolnom odnosu (dispareunija, vaginizam)
Dispareunija
Bitno je obilježje dispaurenije bolovi u spolovilo koji su povezani snošajem. Aiko se pojavljuje najcešce za vrijeme snošaja, bolovi se mogu pojaviti i prije i poslije snošaja. Poremecaj se može razviti i u žena i u muškaraca. U žena bol se opisuje kao površinska za vrijeme prodiranja ili kao duboka za vrijeme penilnog guranja. Jakost simptoma se razlikuje od blage neugode do snažne boli. Poremecaj mora uzrokovati znacajne smetnje ili meduljudske teškoce. Može nastati i zbog neposrednog ucinka psihoaktivnih tvari i opceg zdravstvenog stanja.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Najcešce se lijeci kod lijecnika opce prakse. Uzroci ne ukazuju na nenormalnost spolovila. Ponavljano doživljavanje boli u spolovilu prilikom snošaja može dovesti izbjegavanja seksualne aktivnosti, prekidanja postojecih seksualnih odnosa i ogranicavanja razvoja seksualnih veza.
Vaginizam
Bitno obilježje vaginizma je trajna ili ponavljana nevoljna stezanja perinealnog mišicja koje okružuju vanjsku trecinu vagine, kada se u vaginu pokušava uvuci penis, prst, tampon ili spekulum. Poremecaj mora uzrokovati znacajne smetnje ili meduljudske teškoce. Kod nekih žena vec i samo ocekivanje uvlacenja u vaginu može dovesti do mišicnih spazmi. Spazmi se mogu razlikovati od blagih, koji ukljucuju napetost i neugodu, do snažnih, koji sprecavaju uvlacenje.
POPRATNA OBILJEŽJA I POREMECAJI
Seksualni odgovor (npr. želja, ugoda, sposobnost doživljavanja orgazma) ne moraju biti ošteceni dok se ne pokuša uvlacenje ili dok se ono ne ocekuje. Dijagnoza se cesto postavlja za vrijeme uobicajenog ginekološkog pregleda kada kao odgovor na zdjelicni pregled dolazi do vidljivih stezanja vanjskog dijela rodnice. Ipak, vaginizam se javlja kod nekih žena za vrijeme snošaja ali ne i za vrijeme ginekološkog pregleda. Poremecaj je cešci u mladih nego u starijih žena, u žena s negativnim odnosom o seksualnosti te u žena s anamnezom seksualnog zlostavljanjaili traumatiziranja.
5. seksualne smetnje zbog općeg zdravstvenog stanja
Bitno obilježje SSZOZS jest prisutnost klinicki znacajne smetnje za koju je prosudeno da nastaje iskljucivo zbog neposrednog fiziološkog ucinka opceg zdravstvenog stanja. Seksualna smetnja može ukljucivati bol pri snošaju, sniženu spolnu želju, smetnje erekcije ili duge oblike seksualnih smetnja (npr. Poremecaje orgazma) i mora uzrokovati znacajne smetnje ili meduljudske teškoce.
6. seksualne smetnje prouzročene psihoaktivnim tvarima
Bitno obilježje SSPPT je klinicki znacajna seksualna smetnja koja dovodi do znacajnog poremecaja ili meduljudskih teškoca. Ovisno o rabljenoj tvari, smetnja može ukljucivati poremecaje želje, uzbudivanja, orgazma ili boli pri snošaju. Seksualne smetnje mogu se javiti u vezi s intoksikacijom sa sljedecim skupinama tvari: alkohol; amfetamin i slicne tvari; kokain; opijati; sedativi, hipnotici i anksiolitici; i druge ili nepoznate tvari. Primjeceno je da akutna, a još više kronicna zlouporaba tvari smanjuju seksualno zanimanje i uzrokuju probleme uzbudivanja u oba spola. Smetnje orgazma se cešce javljaju kod muškaraca. Seksualne smetnje opcenito se javljaju za vrijeme intoksikacije psihoaktivnim tvarima.
7. seksualne smetnje, neodređene
Seksualne smetnje koje ne zadovoljavaju krterije za neku od osebujnih Seksualnih smetnji. Primjeri ukljucuju:
a) nema (ili su znacajnoj sniženi) subjektivnih erotskih osjecaja usprkos normanlom uzbudivanju i orgazmu
b) okolnosti u kojia je klinicar utvrsio da se radi o seksualnoj smetnji, ali nije u mogucnosti odrediti je li ona primarna, zbog opceg zdravstvenog stanja ili prouzrocena psihoaktivnim tvarima
Izvor: edusex.org